Viniculture Recipient, Elías López Montero

Door Tom Parker Bowles
La Mancha, het hart van Spanje, een plek met weinig regen en uitgestrekte vlaktes, dor maar vruchtbaar, schroeiend in de zomer, maar bitter koud in de wintermaanden. Een land van kastelen, windmolens en Don Quichot. Het is ook een van de grootste wijnproducerende regio’s ter wereld.

Hoewel het qua reputatie en prestige niet bepaald in de buurt komt van Bordeaux. Elías López Montero, het behoorlijk visionaire talent achter Verum-wijnmakers in Tomelloso, La Mancha, is vastbesloten daar verandering in te brengen.

‘Het is geen regio die bekend staat om onderscheidende kwaliteitswijnen’, geeft hij toe. Het overgrote deel van de in het gebied verbouwde druiven wordt zelfs gebruikt voor de productie van goedkope, generieke tafelwijnen die je maar beter snel kunt vergeten. En ze worden gebruikt als grondstof voor Brandy de Jerez. Wat Montero wil is La Mancha opnieuw associëren met grote wijnen. 'Als je naar de Bourgogne of Bordeaux gaat, weet je wat je gaat krijgen. Hetzelfde geldt voor Rioja, of Napa. Al die regio’s hebben een heel duidelijke identiteit. Waar wij voor vechten, is dat de markt de ware identiteit van La Mancha gaat begrijpen.’

Hij is warm en innemend, een zacht pratende man in opleiding tot Master of Wine. Toch doet hij niet gewichtig over zijn kennis. ‘Als je naar de wereld van de wijn kijkt,’ zegt hij, ‘en naar alle landen en regio’s, zul je geen grotere uitdaging voor een wijnmaker vinden dan hier in La Mancha een origineel product te creëren.

‘We hebben hier natuurlijk alles wat we nodig hebben om wijndruiven te verbouwen. Je moet gewoon de juiste visie hebben, de juiste manier om dingen te doen.’

Elías López Montero

En niemand kent deze streek beter dan de familie López Montero. En niemand heeft zoveel ervaring. Omdat zij al een hele tijd in het wijnbedrijf zitten. 233 jaar, om precies te zijn. ‘De eerste verwijzing naar het familiebedrijf die wij hebben, dateert uit 1788. De voorouders van mijn vader richtten een wijnmakerij en distilleerderij op in Tomelloso, in het huis waar mijn vader geboren is.’ Hij lacht. ‘Helaas hebben we geen merk uit die tijd.’

In 1963 richtten Elías’ ouders, Juan Antonio López Ramírez en María Victoria Montero, Altosa op, een wijnmakerij en distilleerderij die nog steeds wijnen en gedistilleerde dranken maakt en verkoopt. Maar pas in 2005 zette María Victoria, samen met haar dochter Maria Belén en haar zoons Juan Antonio, Pedro José en Elías het biologische Bodegas en Vinedos Verum op, dat de wijnen van de beste wijngaarden en terroirs op hun terrein omvat.

Toen hij voor het eerst in het familiebedrijf kwam, ging het er nog anders aan toe. ‘Ik ontdekte dat de wijnbouw in La Mancha zich had verlegd van de traditionele druivensoorten van de regio, Tempranillo voor rode wijnen en Airén voor witte wijnen, naar meer internationale soorten als Cabernet, Merlot en Sauvignon blanc. Nu besteden we meer aandacht aan de regionale druiven, maar het heeft veel werk gekost om dat voor elkaar te krijgen. Intussen maak ik me de meeste zorgen over het feit dat de oude wijnstokken worden vervangen door productievere, nieuwe maar niet-traditionele wijnstokken, die meer water nodig hebben.’

Duurzaamheid is de kern van de filosofie van Verum. ‘Nadenken over de toekomst is zo ontzettend belangrijk’, zegt hij. ‘Uitzoeken of we in de toekomst nog steeds dezelfde wijnen kunnen maken als nu. Elk jaar voelen we meer en meer de gevolgen van de opwarming van de aarde.’ Hij stopt even, in gedachten verzonken. De oogst komt ieder jaar vroeger, je voelt het aan de veranderingen van het klimaat. Ik ben altijd bezig geweest met de toekomst. Toen ik wijn begon te maken voor mijn familie, dacht ik er nooit aan om wijn voor mezelf te maken, voor mijn eigen succes. Ik was altijd bezig met het creëren van een blijvend resultaat voor mijn familie, met de druiven en wijnstokken, voor de volgende generatie. Daar denk ik veel over na. En niet alleen voor mijn familie, maar ook voor de regio waar ik van hou. Ik probeer wijnen te maken met een identiteit en een gevoel van plaats, en de wijnstokken te laten groeien met zo weinig mogelijk interventie. Om het land te respecteren, en de traditie.’

Dat respect voor de druiven en de wijnstokken is enorm belangrijk. ‘Je wilt dat de omgeving waarin ze groeien mooi is’, vervolgt hij. En ik geloof echt dat de druiven veel beter smaken als ze in een betere omgeving worden geteeld. Het is heel eenvoudig. Als het over biologisch voedsel gaat, begrijpen we dat meteen. Terroir is alles, en minimaal gebruik van chemicaliën en pesticiden. Voor druiven geldt precies hetzelfde.’

Hoewel de familie meerdere wijngaarden en terroirs heeft, zijn er twee die er in het bijzonder uitspringen. De eerste is La Tinada, met de oudste wijnstokken, die teruggaan tot 1950. Hieraan groeien de bekendste en meest traditionele druiven van de regio, Tempranillo en Airén, op een relatief grote hoogte. Deze druiven zijn maar al te vaak gebruikt om een middelmatig product te maken. Anonieme vulstoffen, in plaats van druiven die respect verdienen. Elías is vastbesloten dat te veranderen. ‘Wij telen zonder irrigatie, op de traditionele manier, met heel lage opbrengsten en een lage plantdichtheid.’ De bodem is heel kalkrijk en zit vol stenen, en heeft een hoge concentratie mineralen. De rode Reserva Familiar is rijk, aromatisch en intens. De witte Verum Airén de Pie Franco is juist fris en licht en barst van het fruit.

Maar het is op het domein El Romeral, het jongste, waar je de Verum-visie voor de toekomst pas echt kunt vinden. Hier is de bodem is net zo rijk aan calciumcarbonaat, wat belangrijk is voor het karakter van hun wijnen, met name de textuur. Hier,’ zegt Elías, ‘richten we ons op het herontdekken van regionale, vergeten druivensoorten uit La Mancha. Rassen zoals Mazuelo, Garnacha, Albillo Real, Albillo Mayor, Moravia Agria, Tinto Velasco, Malvasía en Graciano. ‘Al die druiven,’ zegt Elías, ‘hebben met elkaar gemeen dat ze heel laat rijpen. Dat betekent dat we de zomerhitte vermijden, die normaal gesproken direct invloed heeft op de zuurgraad, waardoor de wijn vlakker wordt. Door met deze late druivensoorten te werken, krijgen we een natuurlijke frisheid en kunnen we met minimale interventie werken.’ De Ulterior Parcella No. 7 y 9, een witte wijn die wordt gemaakt met Albillo Real-druiven, is honingachtig in de neus, met tonen van kweepeer en amandel en een ziltige, droge afdronk. De rode Ulterior Graciano Paercela 17 is intens en zoet met heel zachte tannines. De Ulterior Tinto Velasco Parcela 10 is ook rood, met groot zwart fruit op de tong. In allemaal proef je het verleden van La Mancha. En de toekomst.

Een ander fascinerend kenmerk van zijn wijnen is het gebruik van amforen, of kruiken, van klei waarin hij zijn wijn laat rijpen. ‘We hebben niets tegen vaten,’ zegt hij, ‘en die gebruiken we ook graag. Maar de amforen zijn traditioneel, de wijn kan er beter in ademen, en ik denk dat dat voor identiteit zorgt, als je oude gereedschappen gebruikt die al vele, vele jaren in de regio worden gebruikt. Ze zijn uniek.’ Die van hen zijn meer dan 100 jaar oud, en ook behoorlijk groot. Er zijn tegenwoordig geen ovens meer waarin ze kunnen worden gemaakt, dus ze zijn ook heel opvallend. Het helpt om dat gevoel van plaats te creëren. Wat smaak betreft zijn ze vrij neutraal. Anders dan bijvoorbeeld eikenhout, dat onmiskenbaar zwaar is. ‘Ze maken de tannines misschien wat ronder, maar uiteindelijk voeg je geen andere smaken toe die van het eikenhout afkomstig zijn. Ik denk altijd na over het profiel van de wijn, en wat ik wil bereiken. Ik gebruik vaten als het nodig is, en soms combineer ik de twee. Het hangt gewoon af van de wijn die ik uiteindelijk wil bereiken. Als ik denk dat het beter is zonder eiken, gebruik ik 100% amforen.’

We praten over het belang van zowel traditie als technologie. ‘Lang geleden waren amforen technologie! Hij lacht. 'Maar nu zijn ze traditie. En ik denk dat een deel van de nieuwe technologie die we tegenwoordig gebruiken, in de komende honderd jaar traditie zal worden.’ En hoe zit het met nieuwe technologie? Wat duurzaamheid betreft, is er nu technologie die eraan bijdraagt dat het fermentatieproces beter wordt voor de planeet, voor het milieu. Om de CO2-uitstoot te kunnen verminderen. Daarom is technologie zo belangrijk voor onze sector. Om aan de toekomst te denken. Je hebt technologie en wetenschap nodig, en we werken momenteel aan een project om die uitstoot te verminderen. Maar traditie en innovatie – dat is een geweldige combinatie

Hij is de eerste om toe te geven dat hij niet de enige producent is die probeert de wijnen van La Mancha een vaste plaats te geven in de harten van wijnliefhebbers over de hele wereld. Er komen al schitterende wijnen uit La Mancha, en er zijn momenteel veel collega’s die geweldige wijnen maken. Maar als producenten moeten we een beetje kritisch zijn op onszelf. En we moeten ophouden negatief te zijn en beginnen na te denken over interessantere plannen voor de wijndeskundigen. En dat is wat we proberen te doen: deze regio wakker schudden, om te proberen andere telers te laten zien dat het anders kan. Je moet het op wereldwijde schaal bekijken.’

Dus waarom Verum? Hij was verbaasd dat de naam niet al eerder was geregistreerd. ‘Het betekent waarheid. En het is onze filosofie om wijnen te maken met een identiteit die de waarheid van het land, de waarheid van de familiegeschiedenis en de waarheid van La Mancha-wijn uitdrukken. Een trilogie van de waarheid.’

Dat is een belangrijke reden waarom Sarah Abbott, MW en lid van de Respected by Gaggenau Global Curator Board, Elías en Verum zo goed vond passen bij Respected by Gaggenau. En waarom ze hem op de shortlist zette. Ik vind het geweldig hoe hij de waardevolle elementen van de cultuur vindt en terugbrengt’, zegt ze. ‘Bijvoorbeeld het traditionele gebruik van potten van klei. Hij is revolutionair, maar haalt ook het verleden terug.’ De concurrentie op de shortlist was zwaar en elke concurrent was een waardige kandidaat. Maar waar we allemaal van hielden was de langetermijnvisie, de passie en de inspiratie van Elías. Het was onmogelijk om niet enthousiast te worden.

‘Elías is een baanbrekende en visionaire wijnmaker die de kwaliteit en het profiel herschrijft van wijnen uit het grootste wijngebied van Spanje’, vervolgt Sarah. Hij is een voorvechter van inheemse en erfgoeddruivenrassen. Een moedige en inspirerende vernieuwer die het potentieel en de reputatie van wijnen uit La Mancha transformeert – hij laat zien dat alles mogelijk is als je vastbesloten bent om schoonheid te vinden en kwaliteit te creëren.’ We waren het allemaal eens. Daarom hebben we hem gekozen voor Respected by Gaggenau 2021 voor Wijnbouw.

Wat betekent dat voor hem? Ik was zo trots dat ik werd genomineerd voor deze onderscheiding’, zegt hij bescheiden. ‘Toen ik voor het eerst te horen kreeg dat ik op de shortlist stond en de naam van Gaggenau hoorde, dacht ik: wow, dit moet serieus zijn. En slim! Want dat is waar Gaggenau zo goed in is. Toen ik het nieuws hoorde dat ik de onderscheiding voor Wijnbouw van Respected by Gaggenau had gekregen, werd ik behoorlijk emotioneel. Niet alleen voor mezelf, maar voor de regio. Eindelijk doen we iets waardoor de regio wat aandacht krijgt. Het is goed voor mij, voor de regio en voor onze toekomst.’

Dankzij Elías López Montero en Verum, is La Mancha niet langer een synoniem aan nietszeggend en massaproductie. Het is nu een regio die gevierd kan worden. Bekend, opnieuw, om de kwaliteit van zijn wijnen.

Afbeeldingen en film door Parallelozero